6.5 Du çarçoveyên etîk
Gelek nîqaşên li ser etîka lêkolînan ji bo nelihevkirina di navbera consequentialism û Deontoloji kêm bike.
Van her çar prensîbên exlaqî bi xwe bi giranî ji du zêdetir çarçoveyên etîk razber Navdêr: consequentialism û Deontoloji. Famkirina van çarçoveyên alîkar e, ji ber ku ew ê alîkarîya we nas bike û paşê li ser fikirîn yek ji alozîyên herî bingehîn li etîka lêkolînan: dema ku tu dikarî bi kar tê wateya potansiyel ne exlaqî ji bo bicihanîna dawiya exlaqî.
Consequentialism, ku rehên wê di karê Jeremy Bentham û John Stuart Mill, li ser çalakiyên ku di dinyayê de ber bi welatên baştir pesî (Sinnott-Armstrong 2014) . Ku prensîba dilovan, ku li ser hevsengiya rîska û feydeyên disekine, e kûr di aqil de consequentialist rehên wê. Li aliyê din jî, Deontoloji, ku rehên wê di karê Immanuel Kant, balê dikêşe ser erkên exlaqî, serbixwe ji encamên wan (Alexander and Moore 2015) . Ku prensîba Giramî ji bo kesên, ku li ser xweseriya ji beşdaran disekine, e kûr di aqil de deontological rehên wê. A riya bi lez û xav ji hev du çarçoveyên e ku consequentialists li ser kujê bala û deontologists li ser rêbazên hûr.
Bo bînînî çawa van her du çarçoveyên dikarin cuda bifikirin xetme. Hem di çarçuveya ku ew ji bo piştgiriya xetme di heman demê de ji ber sedemên cuda. Argumana consequentialist ji bo erêkirina agahdar e ku ev alîkarî ji bo pêşî li zirara ji bo beşdaran destê qedexe lêkolînên ku ne baş balance rîska û pereyên çîte ne. Bi gotineke din, ramana consequentialist dê erêkirina agahdar piştgiriya ji ber ku ew alîkarîya pêşî li encamên xerab ji bo beşdaran. Lê belê, argumana deontological ji bo erêkirina zanyarîyan li ser kar a ku lêkolîner ji bo xweseriya ji beşdarên wê rêz disekine. Dayîn, ev helwestên, a consequentialist paqij bibe naxwazin xedir daxwazê ji bo erêkirina agahdar Di danişîna ku bû tu metirsiyek heye, lê belê a deontologist paqij bibe ne.
Herdu consequentialism û Deontoloji herweha dihêlin ku exlaqî girîng e, lê her yek dikare bê eceb absurd girtin. Ji bo consequentialism, yek ji van dozan de extreme dikare bê gotin Çandina. doktor heye ku pênc nexweş mirinê yên têkçûna organ û yek nexweş saxlem ku organên dikarin hemû pênc xilas Imagine. Bin hin mercan de, doktor consequenalist destûr-û dê heta pêwîst-bikujin, nexweş saxlem ji bo bidestxistina organên xwe. Ev nêzîkbûna bi temamî li ser kujê, bêyî ku ji bo wateya, bi guman e.
Bi vî awayî, Deontoloji dikare bi eceb awkward, wek di doza ku dikare were gotin Timebomb bên avêtin. Imagine efserê polîs ku terorîstê ku cihê a timebomb diraze ku wê bi milyonan kesên bikujin dizane girtin. Efserekî polîs deontological ne, dê ji bo ku gûla û terorîst nav eşkere cihê bombeya derewan dikin. Ev nêzîkbûna bi temamî li ser rêbazên, bêyî warê kujê, her weha bi guman e.
Di pratîkê de, piranîya lêkolîneran civakî di beşen tevlîheviya van her du çarçoveyên etîk hembêz bike. Dibînin ev tevlîkirina ji dibistanên exlaqî zelal çima gelek debatan-ku exlaqî de mêldarê di navbera kesên ku consequentialist zêdetir in, û yên ku bêtir in be deontological-Ez- pêşketineke pir alîkarî. Ev nîqaşên kêm çareser ber consequentialists argumanan bidin ser kujê, argumentên ku bi îqna ji bo deontologists ku li ser rêyên bi fikar in ne. Bi vî awayî, deontologists mêldarê ne ji bo pêşkêşkirina argumanên li ser îmkanên ku bi îqna ji bo consequentialists ku bi ser kujê giringiyê ne. Argumanên di navbera consequentialists û deontologists wek du qeyik derbas di şevê de ne.
Yek çareseriyê bi van nîqaşên dê ji bo lêkolîneran civakî ber bi pêş a blend hevgirtî, exlaqî, solid, û bi hêsanî-ji-serî ji consequentialism û Deontoloji. Mixabin, ji ber dûre; fîlozofên kar kiribe li ser van pirsgirêkan ji bo demeke dirêj. Ji ber vê yekê, ez bawerim bi tenê Bêguman yên çalakiyê de ye, ku bizanibin ku em bi kar ji bingehên bêîstiqrar û muddle pêş.
